Адабиётшунослик илми доирасида талқин атамаси “бадиий талқин” тушунчаси маъносида ҳам, “адабий асар талқини” маъносида ҳам бирдек қўлланаверади. Ҳолбуки, бу икки тушунча бир-биридан фарқланади: уларнинг биринчиси ижод жараёни билан, иккинчиси адабий асарни ўқиш (уқиш) жараёни билан боғлиқ[1]. Шундан келиб чиқиб, масалан, битта асарга нисбатан қўлланган “талқин” истилоҳларининг бир хил маънода эмаслиги ҳам, уларнинг бир-биридан фарқли бўлиши ҳам табиий ва қонуният мақомида… Тўлиқ ўқиш »
Манбаларда насрий нутқ ритмиклигини энг аввал ритм умуман нутққа хос экани билан изоҳлаш, унинг амалий нутқ ритмига яқинлигини таъкидлаш урфга кирган. Бироқ бундан бадиий насрдаги ритмиклик спонтан характерга эга, яъни ўз-ўзидан юзага келади деган хулосага келиш хато бўлур эди. Сираси, бундай хулосани бадиий нутқнинг юксак даражада уюштирилганлик хусусияти, яъни муаллиф ғоявий-бадиий нияти ижроси, муайян концепция ифодасига сафарбар этилганиёқ истисно этади…. Тўлиқ ўқиш »
Лирик асар композицияси ҳақидаги гапларни ҳам унинг ташқи қурилишидан бошлаган ўнғай. Негаки, мисра ва бандларга бўлинганлик лирик асарнинг бамисоли “ташриф қоғози”, шунинг ўзиёқ завқли ўқувчида муайян эстетик кутувни – шеър отлиқ мўъжиза билан учрашиш ҳаяжонини ҳосил қилади ва у беихтиёр маромга солиб ўқишни бошлайди. Бошлабоқ маром ва сўзлар маъноси қўшилишидан оҳангни топади, оҳанг маъноларни бир-бирига пайвандлаб мазмунга айлантиради. Эътибор берилса,… Тўлиқ ўқиш »
“Маърифат” газетаси. 2018 й. 24 январь “Тил ва адабиёт таълимини оптималлаштириш ўзини қанчалик оқламоқда?” номли мақолада кўпчилигимизни кўпдан бери ўйлантириб келаётган масала кўтарилибдики, бунинг учун мақола муаллифларига ҳам, таҳририятга ҳам ташаккур. Аввало, мақолада кўтарилган муаммолар ўқув режаю дастурларни ишлаб чиқиш ва татбиқ этишнинг сўнгги йилларда қарор топган тартиби ўзини оқламаётганига далолат қилади. Зеро, ушбу муаммолар ўқув режа ва дстурларнинг… Тўлиқ ўқиш »
Қозоқбой Йўлдош деганда ҳамон “бизда адабий танқид бор” деб ўйловчилар далил учун бармоқ букиб санашга тушган пайт бешак тилга олинадиган “динозавр”лардан бири кўз олдимга келади. Дарҳақиқат, Қозоқбой ака ўтган асрнинг 90-йиллари бошларидан ўзининг адабий-танқидий мақолалари билан матбуотда фаол қатнашиб, адабий-бадиий жараёнга, миллат бадиий-эстетик дидига сезиларли таъсир кўрсатиб келади. Мунаққид эълон қилган адабий танқидий материаллар – мақола, тақриз, сўзбоши ва сўнгсўзлари,… Тўлиқ ўқиш »
Бадиий асардаги шакл компонентларини мазмунни шакллантириш ва ифодалаш учун энг қулай тарзда уюштириш композициянинг зиммасидаги вазифа саналади. Композиция (лат., тартибга солиш, тузиб чиқиш) асардаги барча унсурларни шундай уюштирадики, натижада унда биронта ҳам ортиқча унсурнинг ўзи бўлмайди, зеро, ҳар бир унсур асар бутунлигида ўзининг функциясига эга, муайян ғоявий-бадиий юк ташийди. Асарда уларнинг ҳар бири ўз ўрнида, меъёрида ишлатишлиши, бутун билан мустаҳкам… Тўлиқ ўқиш »
